czwartek, 25 lipca 2013

Rezerwy złota

Rezerwy złota utrzymywane przez banki centralne krajów i międzynarodowe instytucje finansowe wyniosły w marcu 2013 roku 31671,4 ton według oficjalnych danych World Gold Council. Największe rezerwy złota utrzymują Stany Zjednoczone (26% światowych rezerw), Niemcy (11%), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (9%), Włochy (8%), Francja (8%).

Wykres. Oficjalne rezerwy złota na świecie w marcu 2013 (w tonach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Gold Council, Gold Reserves

Warto zaznaczyć, że strefa Euro (wliczając Europejski Bank Centralny) dysponuje rezerwami 10783,3 ton, co stawiałoby ją na pierwszym miejscu rankingu[1]. Z kolei w przeliczeniu rezerw na jednego mieszkańca, Szwajcaria wiodłaby prym w zestawieniach[2].
Udział złota w strukturze rezerw dewizowych różni się w poszczególnych krajach. Najwyższy udział złotego kruszcu obserwuje się w Portugalii (90,3%), Grecji (82,2%), Stanach Zjednoczonych (75,6%), Wenezueli (74,6%), Niemczech (72,7%), Włoszech (72,2%) i Francji (69,2%). Z kolei po przeciwnej stronie rankingu można wyróżnić takie kraje jak Chiny (1,7%) i Japonię (3,2%)[3].
Utrzymywane rezerwy złota nie stanowią obecnie pokrycia dla waluty w żadnym kraju, ale stabilizują gospodarkę światową. Złoto dywersyfikuje portfel rezerw dewizowych Banków Centralnych, co przekłada się na ograniczenie ryzyka walutowego. Pełni również funkcję zabezpieczającą przed nieprzewidzianymi zdarzeniami[4]. Przykładem może być kryzys na Cyprze. Prasa spekulowała na temat, czy Cypr upłynni znaczące zapasy swojego złota, aby pozyskać dodatkowe środki na pakiet ratunkowy[5].
Ze względów bezpieczeństwa wiele państwa przechowuje znaczną część rezerw złota w strzeżonych skarbcach za granicą. Największym z nich jest Bank Rezerwy Federalnej na Manhattanie w którego piwnicach zdeponowane jest 550 tys. uncji złota ok. 60 krajów. Część złota przechowuje się również w Forcie Knox w Appalachach. Bundesbank deponuje swoje rezerwy złota w BRF w Nowym Jorku, w Banku Anglii w Londynie i Banku Francji w Paryżu.
W latach 90-tych ubiegło wieku, część krajów rozwiniętych Europy zaczęło wyprzedawać rezerwy w złocie. Wzmożona podaż złota spowodowała spadek cen z 400 dolarów za uncję w 1996 roku do 260 dolarów w 1999 roku. Z tego powodu 14 banków centralnych Europy oraz EBC zawarły w 1999 roku Central Bank Gold Agreement (CBGA) na 5 lat na mocy którego ustalono limity sprzedaży. Zostało przyjęte, że roczna wyprzedaż rezerw złota nie może przekroczyć 400 ton, a w okresie pięciu lat 2000 ton. Porozumienie skutecznie ograniczyło podaż złota powodując wzrost cen za uncję. Po pięciu latach porozumienie zostało przedłużone na kolejny okres, a limity zostały podniesione do 500 ton rocznie[6]. Po upływie drugiego porozumienia (CBGA2) w 2009 roku, banki centralne niezwłocznie zawarły CBGA3 na lata 2009 - 2014 i przywróciły niższe limity z 1999 roku, tj. wyprzedaż rezerw złota na maksymalnym poziomie 400 ton rocznie[7].




[1] World Gold Council, Gold Reserves, www.gold.org/government_affairs/gold_reserves/, 09.04.2013.
[2] E. Gostomski, Złoty Sposób?, „Gazeta Bankowa” 2009, nr 27, s. 21−24.
[3] World Gold Council, Gold Reserves, www.gold.org/government_affairs/gold_reserves/, 09.04.2013.
[4] E. Gostomski, Złoty Sposób?, „Gazeta Bankowa” 2009, nr 27, s. 21−24.
[5]Cypr sprzeda swoje złoto?, www.parkiet.com/artykul/7,1315969-Cypr-sprzeda-swoje-zloto-.html, 09.04.2013.
[6] E. Gostomski, Złoty Sposób?, „Gazeta Bankowa” 2009, nr 27, s. 21−24.
[7] World Gold Council, Central Bank Gold Agreements, www.gold.org/government_affairs/
reserve_asset_management/central_bank_gold_agreements, 09.04.2013.

Zastosowanie złota

Popyt na złoto w 2012 roku wyniósł 4405,5 tony co odpowiada wartości 236 mld USD[1].  Wyróżnia się różne rodzaje popytu: szeroko rozumiany popyt inwestycyjny (monety po 1800 roku oraz sztabki, zakupy banków centralnych, ETFów i podobnych podmiotów), popyt konsumpcyjny (jubilerstwo) oraz technologiczny (przemysł i stomatologia)[2]. W 2012 roku największe zapotrzebowanie na złoto zgłaszała branża jubilerska - ok. 43%. W latach 2003 – 2011 obserwuje się gwałtowny wzrost popytu na sztabki i monety, których udział w strukturze popytowej w 2012 roku wyniósł ok. 29%. Zakupy banków centralnych wygenerowały popyt na poziomie ok. 12%[3]. Należy nadmienić, że tak wysokie zapotrzebowanie na złoto pochodziło głównie ze strony banków centralnych Rosji, Brazylii, Kazachstanu oraz Azji Południowo-Wschodniej i było najwyższe od blisko 50 lat[4]. W dalszej kolejności można wyróżnić branżę technologiczną (ok. 10%), której głównym odbiorcą jest przemysł elektroniczny i stomatologia[5]. Złoto wykorzystuje się do produkcji układów scalonych, tranzystorów, półprzewodników, światłowodów, kabli podmorskich czy łącz telekomunikacyjnych. Stosuje się również w lotnictwie wojskowym i kosmicznym, przemyśle motoryzacyjnym i precyzyjnym, a zdolność złota do odbijania fal słonecznych wykorzystano w budowie systemów klimatyzacyjnych[6]. Najmniejszy udział w strukturze popytowej złota należy do funduszy inwestycyjnych (ETFy i podobne, ok 6%)[7].

Wykres. Struktura sektorowa popytu na złoto w latach 2003 – 2012 (w tonach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Gold Council.

W ujęciu geograficznym popyt na złoto można rozpatrywać w dwóch dziedzinach: jubilerstwie oraz inwestycjach w sztabki i monety[8], gdyż w 2012 roku stanowiły razem aż 71% łącznego popytu. Czołowymi odbiorcami złota na świecie są Indie (27%) i Chiny (25%), które razem generują ponad połowę światowego popytu. Złoto w tych krajach konsumuje głównie branża jubilerska w przeciwieństwie do krajów europejskich, które zgłaszają popyt inwestycyjny przede wszystkim na sztabki i monety – ok. 10%. Przewaga popytu w branży jubilerskiej zaznacza się również na Środkowym Wschodzie (m. in. Zjednoczone Emiraty Arabskie, Arabia Saudyjska i Egipt) – ok. 6% i w Stanach Zjednoczonych – ok. 5%. Pozostałe kraje świata generują nieznacznie ponad ¼ popytu na biżuterię, sztabki i monety[9].

Wykres. Struktura geograficzna popytu na złoto w roku 2012 (w tonach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: World Gold Council.




[1] World Gold Council, https://www.gold.org/download/pub_archive/pdf/GDT_Q4_2012.pdf, 11.04.2013.
[2] W. S. Kowalski, Wszystko o rynku złota, „EFIX Dom Maklerski” 2010, http://www.efixdm.pl/C/dwn/ae/EFIXZLOTO.pdf, 12.04.2013.
[3] World Gold Council, https://www.gold.org/download/pub_archive/pdf/GDT_Q4_2012.pdf, 11.04.2013.
[4] K. Maciejewski, Złota blaknący blask, „Bank” 2013, nr 3, s. 10−11.
[5] World Gold Council, https://www.gold.org/download/pub_archive/pdf/GDT_Q4_2012.pdf, 11.04.2013.
[6] W. S. Kowalski, Wszystko o rynku złota, „EFIX Dom Maklerski” 2010, http://www.efixdm.pl/C/dwn/ae/EFIXZLOTO.pdf, 12.04.2013.
[7] World Gold Council, https://www.gold.org/download/pub_archive/pdf/GDT_Q4_2012.pdf, 11.04.2013.
[8] W. S. Kowalski, Wszystko o rynku złota, „EFIX Dom Maklerski” 2010, http://www.efixdm.pl/C/dwn/ae/EFIXZLOTO.pdf, 12.04.2013.
[9] Obliczenia własne na podstawie: World Gold Council, https://www.gold.org/download/pub_archive/pdf/GDT_Q4_2012.pdf, 11.04.2013.

Wydobycie złota

Złoto charakteryzuje się wysoką odpornością na czynniki chemiczne, a przy tym pozostaje metalem nieprzeciętnie ciągliwym i kowalnym. Te niezwykłe cechy sprawią, że niemal całość zasobów złota wydobytych od czasów najdawniejszych, znajduje się w obiegu do dziś[1]. Ocenia się, że w historii ludzkości wyprodukowano łącznie 160 tys. ton złota, a znane obecnie złoża zawierają 50 tys. ton surowca z czego połowa przypada na Afrykę Południową[2]
Według szacunkowych danych w czasach starożytnych wyprodukowano ok. 10 tys. ton złota[3]. Za pierwszy przełomowy moment w historii, który wywołał wzrost tempa produkcji złota, uważa się odkrycie Nowego Lądu przez Kolumba[4]. Od 1493 do 1600 wyprodukowano na świecie 6,9 ton złota, a w latach 1800 – 1850 produkcja wzrosła do 23,7 ton[5]. Kolejne przyspieszenie wywołało odkrycie nowych pokładów złota w Kalifornii w 1848 roku, Australii w 1951 roku i RPA w 1886 roku[6]. W okresie zapoczątkowanym przez kalifornijską gorączkę złota do końca XIX wieku wydobyto na świecie 207,9 ton żółtego kruszcu[7].
Ocenia się, że od początku XX wieku wydobycie złota osiągnęło poziom przynajmniej 85% ogólnej ilości wydobytej przez ludzkość. Przed I Wojną Światową produkcja złota wynosiła ponad 500 ton rocznie, a wydobycie poprzedzające II Wojnę Światową kształtowało się już na prawie dwukrotnie wyższym poziomie. Mimo że obie wojny przyniosły spadek produkcji, ogólny trend wzrostowy był nadal kontynuowany[8], a w roku 1968 dokonał się kolejny przełom w tempie wydobycia. Uwolnienie cen złota[9] spowodowało wzrost w dalszych 20 latach z 1500 ton do 2000 ton rocznie, a na przełomie XX/XXI wieku osiągnęło pułap 2500 ton[10].


Wykres. Produkcja złota na świecie w latach 1900 - 2012 (w tonach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: U.S. Geological Survey.

W 2012 roku wydobycie złota osiągnęło najwyższą wartość w historii – 2700 ton. Do czołówki producentów w ujęciu geograficznym dostały się Chiny (370 ton), Australia (250 ton) oraz USA (230 ton). Tylko te trzy  kraje realizują blisko 1/3 światowej produkcji złota. Kolejne miejsca zajęły Rosja, RPA i Peru z wydobyciem na poziomie odpowiednio 205, 170 i 165 ton. Dołączając je do czołówki krajów, wszystkie razem realizują ponad połowę światowej produkcji[11].

Wykres. Najwięksi producenci złota w 2012 roku (w tonach)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: U.S. Geological Survey.

Podaż złota ze względu na źródła można podzielić na pierwotną oraz wtórną. Podaż pierwotna pochodzi z produkcji górniczej w której udział mają również drobni poszukiwacze, np. garimperios z Ameryki Południowej, czy ninja z Uzbekistanu. Z kolei podaż wtórna wiąże się z recyklingiem złota oraz obrotami towarowymi instytucji finansowo - towarowych i banków centralnych[12].
W 2012 roku produkcja górnicza odnotowała udział w podaży złota na poziomie ok. 63%, a na recykling przypadła pozostała część – ok. 37%[13]. Podaż (ujemny popyt) generowana przez banki centralne stopniowo malała do 2009 roku i od 2010 roku nie bierze udziału w strukturze podażowej złota.
Analizując dynamikę pierwotnej podaży od początku XX w. można zauważyć, że porusza się w stałym trendzie. Średnia krocząca prosta (okres: 10) prezentuje cykliczne wahania podaży. Spadek wywołany jest ważnymi wydarzeniami historycznymi jak Wojny Światowe i uwolnienie cen złota, które są rekompensowane przez wzrost podaży w kolejnych latach. Średni wzrost podaży pierwotnej na przestrzeni badanego okresu wyniósł 1,92% rocznie, od 1968 roku (uwolnienie cen złota) 1,51% rocznie, a w XXI w. 0,41% rocznie[14].

Wykres. Dynamika podaży pierwotnej złota w latach 1900 – 2012 (r. ub. = 100%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: U.S. Geological Survey.





[1] J. R. Craig, D. J. Vaughan, B. J. Skinner, op. cit., s. 313.
[2] E. Gostomski, Złoty Sposób?, „Gazeta Bankowa” 2009, nr 27, s. 21−24.
[3] W. Pełka, Od złotego standardu do spekulacji, „Bank i Kredyt” 2004, nr 3, s. 56.
[4] J. R. Craig, D. J. Vaughan, B. J. Skinner, op. cit., s. 319.
[5] W. Pełka, Od złotego standardu do spekulacji, „Bank i Kredyt” 2004, nr 3, s. 56.
[6] J. R. Craig, D. J. Vaughan, B. J. Skinner, op. cit., s.314.
[7] W. Pełka, Od złotego standardu do spekulacji, „Bank i Kredyt” 2004, nr 3, s. 56.
[8] Na podstawie „Wykres 1”.
[9] J. R. Craig, D. J. Vaughan, B. J. Skinner, op. cit., s. 319-321
[10] Na podstawie „Wykres 1”.
[11] U.S. Geological Survey, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/gold/mcs-2013-gold.pdf, 09.04.2013.
[12] W. S. Kowalski, Wszystko o rynku złota, „EFIX Dom Maklerski” 2010, www.efixdm.pl/C/dwn/ae/EFIXZLOTO.pdf, 12.04.2013.
[13] World Gold Council, Supply and Demand, www.gold.org/download/value/stats/statistics/pdf/Supply_Demand.pdf, 11.04.2013.
[14] Obliczenia własne na podstawie: U.S. Geological Survey, Gold Statistics, http://pubs.usgs.gov/ds/2005/140/ds140-gold.pdf, 09.04.2013.